Pozwolenie na pracę w Polsce: komu potrzebne, a kto pracuje bez niego

Znalazłeś pracę w Polsce i cieszysz się? Za wcześnie! Najpierw uporządkuj dokumenty. Zezwolenie na pracę w Polsce to skomplikowana sprawa. Jedni w ogóle go nie potrzebują, dla innych jest niezbędne, a niektórzy mogą wybierać. Zamieszanie jest tak duże, że nawet pracodawcy nie zawsze się orientują. Rozplączmy ten węzeł razem.

Czym jest dokument zezwolenie na pracę

Po polsku to zezwolenie na pracę – dokument mówiący: „Tak, ten cudzoziemiec może pracować u tego pracodawcy na tym stanowisku”. I tak, wszystko jest aż tak konkretne.

Różnice między dokumentami

Wielu myli dokumenty, więc od razu wyjaśnijmy:

• Zezwolenie – pozwolenie na pracę u konkretnego pracodawcy
• Karta pobytu – prawo do mieszkania w Polsce (czasem zawiera prawo do pracy)
• Oświadczenie – deklaracja pracodawcy o zamiarze zatrudnienia
• Wiza – prawo wjazdu i pobytu (praca to osobna kwestia)

Możesz mieć kartę pobytu bez prawa do pracy. Możesz mieć zezwolenie bez karty pobytu. Zabawne, prawda?

Przywiązanie do pracodawcy

Największy minus zezwolenia to przywiązanie do konkretnej firmy. Napisane „Praca w Sp. z o.o. Rogi i Kopyta na stanowisku menedżera”? To wszystko – tylko tam i tylko jako menedżer. Chcesz zmienić pracę? Nowe pozwolenie. Awansowałeś? Znowu nowe. Przeniesiono cię do innego działu? Zgadnij co… dokładnie!

Kto musi mieć pozwolenie na pracę

Domyślnie każdy cudzoziemiec spoza UE musi mieć pozwolenie. Ale! Wyjątków jest więcej niż zasad.

Obowiązkowo potrzebują

• Obywatele państw trzecich (spoza UE) bez specjalnego statusu
• Turyści, którzy postanowili dorobić (nie róbcie tego!)
• Posiadacze kart studenckich pracujący na pełen etat
• Osoby z kartą pobytu bez prawa do pracy
• Pracujący na specyficznych stanowiskach (kadra zarządzająca)

Zależy od sytuacji

• Ukraińcy – pierwsze 6 miesięcy mogą pracować na podstawie oświadczenia
• Białorusini – podobnie jak Ukraińcy
• Rosjanie – od 2022 roku potrzebują od razu zezwolenia
• Studenci – zależy od typu karty i wymiaru pracy

Kto może pracować bez pozwolenia

A teraz dobre wiadomości – kto nie potrzebuje zezwolenia na pracę w Polsce. Lista jest imponująca!

Szczęśliwcy z kartami pobytu

• Karta stałego pobytu – pracuj gdzie chcesz
• Karta rezydenta UE – pełna swoboda
• Karta za łączenie rodzin – jeśli małżonek jest Polakiem lub ma pobyt stały
• Karta z adnotacją „dostęp do rynku pracy” – sprawdź swoją!

Specjalne kategorie

• Karta Polaka – nie potrzeba zezwolenia
• Absolwenci polskich uczelni – rok po ukończeniu studiów
• Uchodźcy i objęci ochroną – automatyczne prawo
• Ukraińcy z UKR – mogą pracować bez ograniczeń
• Członkowie rodzin obywateli UE – swobodny dostęp do rynku

Pierwsze 6 miesięcy na podstawie oświadczenia

Obywatele 6 krajów mogą pracować bez zezwolenia przez pierwsze pół roku:

• Ukraina 🇺🇦
• Białoruś 🇧🇾
• Gruzja 🇬🇪
• Mołdawia 🇲🇩
• Armenia 🇦🇲
• Rosja 🇷🇺 (do 2022, obecnie NIE)

Pracodawca rejestruje oświadczenie w urzędzie pracy, przyjeżdżasz i pracujesz. Po 6 miesiącach – albo zezwolenie, albo do widzenia.

Rodzaje zezwoleń na pracę – które wybrać

Jest kilka typów zezwoleń. Dosłownie – A, B, C, D, E. Jak w szkole, tylko odwrotnie – A jest najtrudniejsze.

Typ A – standardowe

90% otrzymuje właśnie ten typ:

• Do pracy na umowę o pracę
• U konkretnego pracodawcy
• Na konkretnym stanowisku
• Okres: do 3 lat
• Można przedłużać

Typ B – oddelegowani

Dla wysłanych przez zagraniczną firmę:

• Praca w polskim oddziale
• Czasowe oddelegowanie
• Wynagrodzenie może być od zagranicznej firmy

Typ C – praca sezonowa

Zbiór truskawek i podobne:

• Maksymalnie 9 miesięcy w roku
• Tylko określone branże
• Uproszczona procedura

Typ D – usługi

Przyjazd na krótki projekt:

• Do 6 miesięcy
• Na wykonanie konkretnej usługi
• Często dla specjalistów IT

Typ E – staż

Dla stażystów:

• Do 6 miesięcy
• W ramach szkolenia
• Może być bezpłatny

Procedura uzyskania pozwolenia

Niespodzianka – to nie ty otrzymujesz zezwolenie, tylko pracodawca! Ty tylko pomagasz z dokumentami.

Krok 1: Pracodawca składa wniosek

Do urzędu wojewódzkiego lub urzędu pracy:

• Wypełnia mnóstwo formularzy
• Wyjaśnia, dlaczego właśnie ty
• Udowadnia, że szukał Polaków (test rynku pracy)
• Opłaca wniosek

Krok 2: Weryfikacja i oczekiwanie

Urząd sprawdza:

• Realność firmy
• Stan finansowy
• Zgodność wynagrodzenia z rynkiem
• Czy nie ma Polaków na to stanowisko

Krok 3: Otrzymanie decyzji

Jeśli wszystko OK:

• Pracodawca otrzymuje zezwolenie
• Ty dostajesz kopię
• Z tą kopią idziesz po wizę lub kartę pobytu

Dokumenty od ciebie

Pracodawca poprosi o:

• Kopię wszystkich stron paszportu
• Dyplom wykształcenia + tłumaczenie
• CV po polsku
• Czasem – zaświadczenie o niekaralności
• Zdjęcia

Koszty i terminy rozpatrzenia

Czas to pieniądz, a tutaj potrzeba sporo jednego i drugiego.

Koszty

• Typ A – 200-500 zł (zależy od okresu)
• Typ B-E – 200 zł
• Sezonowe – 30 zł
• Przedłużenie – połowa kwoty początkowej

Płaci pracodawca. Jeśli żądają od ciebie – to nielegalne!

Terminy rozpatrzenia

• Standard – 30-60 dni
• Warszawa – do 3 miesięcy (kolejki)
• Małe miasta – 2-3 tygodnie
• Sezonowe – 7 dni

Okres ważności

• Pierwsze – zazwyczaj na rok
• Przedłużenie – do 3 lat
• Sezonowe – maksymalnie 9 miesięcy

Przedłużenie i zmiana pracodawcy

Zezwolenie się kończy? Chcesz zmienić pracę? Oba przypadki to ból głowy.

Przedłużenie u tego samego pracodawcy

Prościej się nie da:

• Składasz 30 dni przed końcem
• Mniej dokumentów
• Szybsze rozpatrzenie
• Możesz pracować czekając (pieczątka w paszporcie)

Zmiana pracodawcy

Wszystko od nowa:

• Nowy pracodawca składa o nowe zezwolenie
• Pełny pakiet dokumentów
• Pełne terminy oczekiwania
• NIE zwalniaj się dopóki nie dostaniesz!

Przejście na kartę pobytu

Mądry ruch – po roku-dwóch na zezwoleniu uzyskać kartę pobytu z prawem do pracy:

• Nie jesteś przywiązany do pracodawcy
• Możesz swobodnie zmieniać pracę
• Nawet bezrobocie nie jest straszne (przez jakiś czas)

Najczęściej zadawane pytania

Czy można pracować czekając na zezwolenie?

Nie! To nielegalna praca. Kara dla ciebie i pracodawcy. Wyjątek – jeśli przedłużasz u tego samego pracodawcy i masz pieczątkę w paszporcie.

Co jeśli pracodawca nie chce robić zezwolenia?

Uciekaj od takiego pracodawcy! Albo skąpy (200 złotych żałuje), albo podejrzany (firma nie przechodzi weryfikacji). W każdym razie problemy będą twoje.

Czy można dorabiać z zezwoleniem?

Technicznie nie – zezwolenie na jednego pracodawcę. Ale jeśli dorabianie na umowie o dzieło w innej branży – często przymykają oko. Na własne ryzyko.

Odmówiono zezwolenia – co robić?

Poznać przyczynę. Najczęściej: niska pensja, fikcyjne stanowisko, problemy firmy. Można poprawić i złożyć ponownie lub szukać innego pracodawcy.

Zwolniono mnie – ile mam czasu?

Jeśli masz tylko zezwolenie (bez karty pobytu) – musisz wyjechać od razu. Jeśli masz kartę pobytu związaną z pracą – zazwyczaj 30 dni na znalezienie nowej pracy.

Podsumowanie

Zezwolenie to nie wyrok, a tymczasowa niedogodność na drodze do karty pobytu z pełnym dostępem do rynku pracy. Ukraińcy mogą zacząć od oświadczenia, posiadacze Karty Polaka w ogóle się nie martwią, a wszyscy pozostali muszą uzbroić się w cierpliwość. Najważniejsze – nie pracujcie nielegalnie, to się nie opłaca. Lepiej poświęcić 2 miesiące na dokumenty, niż dostać deportację z zakazem wjazdu.